ساز دهنی-Harmonica

 ساز دهنی ( هارمونیکا ) یکی از آلات موسیقی از دسته سازهای بادی است. این ساز از نظر ساختار بسیار ساده می‌باشد ولی با همین ساختار ساده صدایی تولید می‌شود که شاید بسیاری از سازها توانایی اجرایی آن را ندارند به طوری که هر گاه با شادی در آن بدمیم شاد است و هرگاه غمگین باشیم صدایی حزن آلود تولید می‌کند.

سازدهنی شامل ۶ نوع مختلف می‌باشد:

1. سازدهنی دیاتونیک (Diatonic Harmonica)
2. سازدهنی کروماتیک (Chromatic Harmonica)
3. سازدهنی ترمولو (Tremolo Harmonica)
4. سازدهنی اکتاو
5. سازدهنی ارکستر (آکورد)
6. سازدهنی باس (بم)

سازدهنی دیاتونیک:

به این سازدهنی هارپ(Harp) نیز می گویند. این نوع از سازدهنی متداول ترین نوع سازدهنی است و در موسیقی راک، فولک، کانتری و وسترن و بخصوص در موسیقی بلوز استفاده می شود. رایج ترین نوع این ساز، مدل ده سوراخه می باشد و هر سوراخش هم با فوت و هم با مکش نواخته می شود و برخلاف سازدهنی کروماتیک کلیدی در کنار سازدهنی برای اجرای نیم پرده ها وجود ندارد. با این نوع ساز دهنی تنها می توان نت های اصلی را اجرا کرد.

سازدهنی ترمولو:
 یکی دیگر از سازدهنی های متداول، سازدهنی ترمولو است که حتی در مغازه های اسباب بازی فروشی هم پیدا می شود. در این نوع سازدهنی هر سوراخ تنها با فوت کردن یا مکیدن هوا به صدا در می آید و در هر سوراخ دو زبانه ی فلزی تعبیه شده که با اختلاف اندکی در فرکانس نسبت به هم کوک شده اند. در هنگام نواختن هر دو زبانه با هم به ارتعاش در می آیند و صدای حاصل کیفیتی دوگانه دارد که اصطلاحا Tremolo effect نام دارد. بسیاری از افراد این نوع از سازدهنی را با ساز دهنی دیاتونیک اشتباه می گیرند.

 

سازدهنی کروماتیک:

این نوع از سازدهنی در گام کروماتیک است و همانطور که انتظار می رود تمام نت های گام کروماتیک اعم از پرده و نیم پرده توسط آن قابل اجرا است. از نظر ظاهر این نوع سازدهنی دارای یک کلید در انتهای آن است که با فشردن آن چه در حالت مکش و چه در حالت دمش نت مربوط به هر سوراخ نیم پرده بالاترنواخته می شود. این نوع ساز برای قطعاتی مناسب است که ملودی قطعه دارای گامی بیش از هفت نت است.

انواع دیگری از سازدهنی نیز وجود دارد که نام برخی از آن ها در زیر آمده است : 

Bass Harmonica:

Slide Harmonica:

  

Chord Harmonica:
 

اسطوره سازدهنی بلوز Sonny Terry & Sonny Boy williamson

اگر در تاریخ سازدهنی بلوز (Blues Harp) دو نوازنده مطلقا غیر قابل تقلید وجود داشته باشند قطعا یکی از آنها Sonny Boy Williamson II است (و دیگری هم Sonny Terry ). سانی بوی ویلیامسونII، بی شک یکی از تاثیر گذارترین و بزرگترین نوازندگان Diatonic Harmonica (ساز دهنی دیاتونیک) در تاریخ موسیقی بلوز واز قله های دست نیافتنی آن است . بی اغراق می توان او را از واپسین اسطوره های بلوز و حتی فراتر از هویت اسطوره ای، از نمادهای بلوز دانست.  

بهBye Bye Bird توجه کنید  

Sonny Boy Williamso که نام واقعی او Alec ‘Arthur’ Miller است، در سال 1899 ( و بنا به تحقیقی 1906) در قلب دلتای می سی سی پی در Glendora به دنیا آمد و در 1965 در هلنای آرکانزاس از دنیا رفت. 

هرچند او نام مستعار خود را از یکی دیگر از نوازندگان بزرگ بلوز هارپ (Blues Harp) یعنی John Lee Williamson ملقب به Sonny Boy Williamson I برگرفته است، اما سبک منحصر به فرد و موسیقی های جاودانه او باعث شد تا همواره نام Sonny Boy بیشتر یاد آور او باشد.  

جدا از اینکه او پایه گذار و نماینده مکتبی ویژه در نواختن بلوز هارپ است، Sonny Boy یک هویت اسطوره ای است که شخصیت جذاب و غیر قابل پیش بینی او همواره با نوعی بدعت گذاری در سبک نواختن، زیبایی ملودیک و صداقت شاعرانه عجین است.  

مهمترین ویژگی نوازندگی Sonny Boy Williamson II این است که زمانی که به نوازندگی او گوش می دهید، صدای هارپ او در کانون توجهات است. مهم نیست که چند نوازنده بزرگ در کنار او در حال نواختن هستند. آنچه می شنوید، نوای غالب و برتر هارپ Sonny Boy است به طوری که در لحظاتی آهنگ را کاملا از آن خودش می کند. آهنگ Baby Please Don't Go که با Big Joe Williams اجرا کرده است نمونه خوبی از این دست است. به نحوه همراهی و جواب آوازهای سانی بوی توجه کنید.  

به Baby Please Don't Go توجه کنید 

در مورد کودکی و نوجوانی این نوازنده سیاه پوست اطلاع چندانی در دست نیست چون سانی بوی تمایلی به مصاحبه با دیگران نشان نمی داد و از این بابت روایتگر چندان قابل اعتمادی هم نبود. آنچه مسلم است این است که او در سنین نوجوانی نواختن سازدهنی را بدون هیچ معلمی و بدون آشنایی با نت خوانی شروع کرد. 

سانی بوی بر خلاف اغلب نوازندگان بلوز دوران کودکی آرامی را گذراند و تا سنین 30 سالگی و بیشتر در کنار خانواده زندگی می کرد و بیشتر وقتش صرف کشاورزی و کار در مزرعه می شد. او در اواسط دهه 30 به دنبال شغل بهتر رهسپار هلنا (Helena) در ایالت آرکانزاس شد. هلنا در دهه 30 به مرکز موسیقی بلوز در دلتا تبدیل شده و پذیرای بسیاری از بزرگان بلوز مانند Robert Johnson (سلطان موسیقی دلتا بلوز و بزرگترین نوآور نوازندگی گیتار در سبک دلتا بلوز)، Howlin' Wolf و Elmore James بود. درحدود 10 هزار نفر جمعیت داشت که 70 درصدشان سیاه پوست بودند.  

به واقع در آن زمان برای خودش یک شیکاگوی کوچک بود. شهر 2 خیابان اصلی و موازی هم داشت: Cherry Street که محل گرد هم آمدن سفید پوستان بود و Elm Street که جایگاه استقرار بارها و کلوبهای سیاهان بود. سانی بوی در این سالها به همراه Robert Johnson ، Robert Jr. Lockwood و Robert Nighthawk و دیگران در خیابان الم و در بارهای مختلف برنامه اجرا می کرد. البته هیچ وقت یک جا بند نمی شد و سرتاسر ایالت های جنوبی را با دوستانش سیر می کرد.  

حتی در شب مرگ Robert Johnson او را در آخرین اجرایش همراهی کرده بود. بی گمان این تجربیات او را در رسیدن به سبک خاص خودش در سالهای بعد یاری داده است. در این دوره در بین همقطارانش با نام های مختلفی چون Little Boy Blue یا Willie Williams(on) و یا "Rice" Miller شناخته می شد. 

تعمیر ساز دهنی:

خیلی از دوستان  بعد از خرید سازدهنی با مشکل گرفتگی سوراخ های سازدهنی و ایجاد صدای بد در بعضی از سوراخ های سازدهنی مواجه می شوند و در نهایت مجبور یافتن راهی برای تعمیر سازدهنی خود می شوند و این به این دلیل است که موقع خرید، سازدهنی به طور کامل آزمایش نمی شود.

چند نمونه از این سوالات در مورد تعمیر سازدهنی:

" بنده یه سازدهنی کروماتیک دارم که یه سوراخش هنگام دمیدن تولید صدا نمی کنه اما موقع باز دم هنوز صدا ازش بیرون میاد. بمرور صدا ضعیف شد تا اینکه بعد از چند روز دیگه صدایی از سوراخ mi نتونستم بگیرم. "

" من هنرجوی مبتدی و خودآموز سازدهنی هستم.برای شروع یک 24 سوراخ ترمولو گلدن کاب گرفتم.اما صدای سوراخ 6 و 8 سازم بسختی بیرون میاد ولی از روزی که گرفتم همینطور بود واسه همین بعید میبینم چیزی توش گیر کرده باشه.میشه منو بیشنر راهنمایی کنید ؟؟؟"

اصول کار ساز دهنی در تیغه های تعبیه شده درون سازدهنی است. این تیغه ها خیلی حساس هستند. بین تیغه و مجرای هوای زیر این تیغه ها باید فاصله معینی باشه که اگه موقع ساخت، تیغه کمی خم شده باشه و این فاصله تغییر کرده باشه  شما در ساز تغییر صدا خواهید داشت و اگر بیش از حد تغییر کنه ممکن است صدا قطع شود. که این اشکال میتونه 2 علت داشته باشه.دمیدن با فشار نسبتا" زیاد یا جنس بد تیغه ها.

این مشکل برای سازدهنی من (هوهنر) هم وجود داشته و کماکان هم تا حدی وجود داره. البته من سازدهنی رو باز کردم و کمی از مشکل برطرف شد. البته به شما توصیه می کنم برای تعمیر سازدهنی ، به یک نفر که قبلا اینکار رو انجام داده و با سازدهنی آشنایی داره مراجعه کنید.
البته قبل این کار می تونید یک روش دیگه رو هم امتحان کنید و اونهم اینه که با سشوار داخل سوراخ های سازدهنی رو تمیز کنید. این کار هم می تونه باعث کم شدن و یا رفع مشکل سازدهنی بشه. البته از گرمای بیش از حد استفاده نکنید. و توصیه آخر هم این که همیشه قبل از شروع تمرین و یا نواختن، جداره سازدهنی رو با گرفتن در دست ها گرم کنید و بعد شروع به کار کنید.
سازدهنی که گرم بشه صدای دلنشین تری داره.

سازدهنی ها حساس هستند و احتیاج به نوازش دارند.